BEOGRADSKI DUH NA FILMU

Svaki grad ima neku posebnost koju kreiraju i koju su kreirali njegovi žitelji. Svaki grad ima prošlost, koja se prepliće sa duhom vremena, i koja neminovno utiče na budućnost. Istorija kinematografije prebogata je filmovima u kojima je, između ostalih, glavni junak i sam grad. Osnovna karakteristika takvih filmova je predstavljanje jednog specifičnog duha i načina mišljenja koji jedna metropola nosi, kao i glorifikacija jednog estetskog i mitomanskog svetonazora koji je u potpunosti nonkonformistički jer propagira duboki individualizam. U Francuskoj su reditelji poput Melvila (Samuraj), Godara (Do poslednjeg daha) i Trifoa (Žil i Džim) snimali filmove u kojima je glavni junak Pariz. U Engleskoj su Mikelanđelo Antonioni (BLOW UP), Aleksandar Mekendrik (Ladykillers) i Deni Bojl (28 dana kasnije)snimali filmove u kojima je glavni junak London. Preko bare su Džon Kasavetes (Senke), Vudi Alen i Martin Skorseze (obojica sa skoro kompletnim opusima) dočarali ostatku sveta New York kao nedostižni ideal svakog provincijalca.

Srpska kinematografija je iznedrila nekolicinu ostvarenja, koja su na pravi način artikulisala prepoznatljiv duh velegrada i duh individualizma i slobode, koji je nekako živeo i preživljavao, dok se novouspostavljeni kulturni model i sistem vrednosti nije ponovo okrenuo kolektivističkoj svesti i filozofiji palanke. Samo što se ovog puta sa Marksovog "Kapitala" prešlo na sabrana dela Vladike Nikolaja. Biće potrebno još mnogo vremena da beogradski duh vaskrsne i ponovo zaživi u domaćoj kinematografiji. Doduše, još uvek nisam odgledao "Beogradskog fantoma" ali moguće je da je to jedan od modela po kojem bi trebalo spašavati domaću kinematografiju.

Kada sam, polovinom devedesetih došao u Beograd na studije Prava, moja predstava o ovom gradu bila je izgrađena na bazi nekoliko dobrih "romana o Beogradu" (Kad su cvetale tikve - Dragoslava Mihajlovića, "Prijatelji sa Kosančićevog venca" Slobodana Selenića, "Foliranti" Mome Kapora, "U potpalublju" Vladimira Arsenijevića), na mitu o New Wave Beogradu i zlatnim osamdesetim, na kafanskim pričama čiji su glavni protagonisti bili Zoran Radmilović, Borislav Mihajlović Mihiz,Duško Radović, Duško Kovačević i Bogdan Tirnanić Tirke.

Naravno, u stvaranju te intimne projekcije beogradskog duha najveći doprinos dali su autori beogradske filmske škole koji su moj mentalni sklop pomoću celuloida zauvek promenili.

1.LJUBAV I MODA - režija:Ljubomir Radičević (1960)

Beba Lončar...vespe...Beograd šezdesetih...Devojko mala pesmo moga grada...

2.GRLOM U JAGODE - režija: Srđan Karanović (1975)

Bane Bumbar, Miki Rubiroza, Boca, Glupi Uške, Goca, Tale Surovi...Priča o prijateljstvu, ljubavi, izdaji, i ulasku u život grlom u jagode...Zaštitni znak serije je rečenica - Te 1968,9... godine.... Kao i sjajna muzika Zorana Simjanovića Simketa. Osim toga, tu su sjajno dočarane i rokenrol igranke na Kalemegdanu, na kojim je svirao Mile Lojpur. Serija je definitivno KULT.

3.NACIONALNA KLASA - režija: Goran Marković (1979)

Film „Nacionalna klasa" snimljen je u leto 1978. godine i spada u red ostvarenja ko­ja sa svakim emitovanjem dobijaju nove poklonike, dok mu se oni stari uvek rado vraćaju jer otkrivaju nove detalje i nove skrivene poruke.

Mladić iz beogradskog predgrađa, Flojd, (Dragan Nikolić), automobilski trkač u nacionalnoj klasi, u skladu sa svojom strašću, važi i kao veliki ljubavnik. Ali nije u skladu sa njegovim ambicijama da i dalje vozi u nacionalnoj klasi. Da bi prešao u višu klasu, mora da pobedi na važnoj trci, a da bi u tome uspeo mora da odloži služenje vojnog roka. Za to mu služi Mile (Bogdan Diklić), bubrežni bolesnik, koji umesto njega ide na preglede. Međutim, to ne uspeva, kao što ne uspeva ni izbegavanje braka sa „službenom" devojkom Šiljom (Gorica Popović), koja je zatrudnela. Na kraju, on gubi trku, gubi slobodu, ali dobija prijatelja - na isparaćaj u vojsku dolazi mu samo Mile Renta-bubreg!!!

4. DEČKO KOJI OBEĆAVA - režija:Miloš Radivojević (1980)

Jedan od najpankerskijih i najsubverzivnijih filmova koji su ikada snimljeni na ovim prostorima. Rađen po scenariju Nebojša Pajkića, sa fantastičnim Aleksandrom Berčekom u glavnoj ulozi. U filmu je dočaran Beograd iz New Wave perioda. Taj duh je i danas uhvatljiv.

5. NEŠTO IZMEĐU - Režija:Srđan Karanović (1983)

Melodrama o jednoj ženi između dva najbolja prijatelja. Priča o mladoj Amerikanki i njenoj sentimentalnoj vezi sa dvojicom Beograđana. Tokom šest nedelja, troje junaka, zatečenih u svetu punom protivurečnosti između Istoka i Zapada, tragaju za sopstvenim identitetom. Radnja se odvija u Njujorku, Beogradu, Dubrovniku i Istambulu...U filmu pored lepe Amerikanke, igraju i dva najveća beogradska šmekera Dragan Nikolić i Miki Manojlović. Malog pankera, sina Mikija Manojlovića, igrao je Petar Ilić Ćirilo (gradska faca i autor serijala "Predgrađe" koji je išao na B92).

6.DAVITELJ PROTIV DAVITELJA - Režija: Slobodan Šijan (1984)

Šta reći o ovom filmu...Pored Taška Načića, Rahele Ferari, Sonje Savić, Srđana Šapera i Nikole Simića, fantastičnog scenarija Nebojše Pajkića i rediteljske palice Slobodana Šijana rodilo se ovo kultno ostvarenje koje će se kao takvo prenositi sa kolena na koleno.

Pored ovih nekoliko remek dela, u tom duhu su još i filmovi Dragana Kresoje "Oktobar Fest", Jovana Aćina "Bal na vodi" i omnibus reditelja Gajić/Slavica/Pezo "Kako je propao rokenrol" (ovde na zadatu temu posebno izdvajam drugu priču). Posle toga je belgrade spirit utihnuo. Verovatno čeka pravi trenutak da se ponovo probudi i razbije trenutnu prestoničku učmalost. Kada se to desi, sigurno ću biti tamo da dam podršku. Vidimo se!