Zaseda - Živojin Pavlović (1969)

Žika Pavlović kao filmski autor pripadao je generaciji koja šezdesetih godina nije mogla da podnese ispranu dogmatsku kinematografiju Jugoslavije, krajnje provincijsku i diletantsku, čiji su stvaraoci mahom bili ideološki kulturni radnici ponikli iz NOB-a. Kao reakcija na takvo stanje u Kinoteci Beograd ponikla je jedna nova generacija autora koji su išli u korak sa savremenim strujanjima u svetskom i evropskom filmu i koja je domaćem filmu ostavila u nasledstvo crni talas, koji i sa današnje vremenske distance predstavlja jedan od najznačajnijih pokreta u istoriji domaće kinematografije.

Pavlovićev film “Zaseda” je jedan od bisera crnog talasa za koji, bez mnogo razmišljanja, možemo reći da je jedan od najvećih udara na revoluciju i floskule NOB-a. Žika Pavlović se kroz ceo svoj opus bavio preispitivanjem takozvanih “velikih priča” i blatom iz kojeg smo svi potekli. Nekada je to radio odlično, nekada kao genije, gotovo nikada kao stvaralac osrednjih potencijala. Čitajući ranije Pavlovićeve dnevnike znao sam da je kao mladić bio očaran španskim građanskim ratom i revolucionarnim idejama, ali je ubrzo shvatio da postoji druga strana medalje iza koje posle cele priče ostaju samo lihvari revolucije.

Ive Vrana (Ivica Vidović) je zapravo alter ego Pavlovićevog mladalačkog ideala, inkarnacija iluzije mladog čoveka o lepoti i velični revolucije , koja u sudaru sa životom doživljava poraz. Pavlović svedoči da je život u revoluciji pulsiranje magme koju ne predstavljaju samo Jotić (Slobodan Aligrudić), kapetan Ozne, Zastavnik Zeka (Severin Bjelić) i pridobijena kći “domaćeg izdajnika” (Milena Dravić) već i seljaštvo koje je okrenuto i četnicima i partizanima, u zavisnosti od toga kako vetar duva. Ive Vrana je tragičan lik koji iskreno veruje u preporod, ali ga stvarnost odvodi na blatnjavu livadu gde ga čekaju ideološki saborci koji će tom prilikom odbraniti sopstveni biološki konformizam. Ono što mi i danas odzvanja u glavi reči su razočaranog Ive Vrane koje i sam ponavljam često poslednjih 12 godina : “Majku vam seljačku, i vi ste mi revolucija!”